რგოლი

შეკრება და გამრავლება რიცხვთა სიმრავლის ცნობილი ოპერაციებია. მათი ძირითადი თვისებებია ასოციურობა და დისტრიბუციულობა. რა გამომდინარეობს ამ თვისებებიდან? ეს არის რგოლთა თეორიის ძირითადი მიზანი. ამ ოპერაციების ძირითად თვისებებს აქსიომებად მივიღებთ.

განსაზღვრა
სიმრავლე R-ს და მასში განსაზღვრულ ორ ოპერაციას (შეკრება + და გამრავლება •) ეწოდება რგოლი თუ სრულდება პირობა:
1. თუ a, b და c რგოლი R-ის ელემენტებია, (a + b) • c = (a • c) + (b • c)
2. სიმრავლე R და შეკრება (+) კომუტატური ჯგუფია.
3. სიმრავლე R ნულის გარდა და გამრავლება (•) მონოიდია

ინგლისურად - ring
ფრანგულად - un anneau
გერმანულად - ein Ring
იტალიურად - un anello
ესპანურად - un anillo
რუსულად - Кольцо

მთელ რიცხვთა სიმრავლე და რაციონალურ რიცხვთა სიმრავლე ჩვეულებრივი ოპერაციებით არის რგოლის მაგალითები.

თეორემა
რგოლის ყოველი ელემენტისათვის a გვაქვს ტოლობა a • 0 = 0

მტკიცება
a = a • 1 = a • (1 + 0) = a • 1 + a • 0 = a + a • 0. დავუმატოთ ორივე მხარეს -a. მივიღებთ 0 = a • 0.

რგოლში შესაძლებელია იყოს ნულის გამყოფები.

ველში ჩადგმულ რგოლს დამატებითი თვისება აქვს. მასში ნულის გამყოფი მხოლოდ ნულია. ამ თვისების მატარებელ რგოლს მთელობის არეს უწოდებენ.

ყოველი მთელობის არე (მთელობის არედ ვგულიდხმობ კომუტატურ რგოლს ნულის გამყოფების გარეშე) ჩაიდგმება ველში. ვთქვათ A მთელობის არეა. განვიხილოთ მისი ელემენტების წყვილთა სიმრავლის ნაწილი, რომელიც ხასიათდება ერთადერთი პირობით {[x, y] | y ≠ 0}. შემოვიღოთ ამ სიმრავლეში ექვივალენტობა
[x, y] ~ [u, v] ⇔ x • v = y • u
მიღებული ფაქტორ სიმრავლე მასზე გადატანილი ოპერაციებით
[x, y] + [u, v] = [x • v + y • u, y • v]
[x, y] • [u, v] = [x • u, y • v]
ველი იქნება. მართლაც, დავიწყოთ ველის პირობების შემოწმება. ერთიანია დიაგონალი {[u, u]}
[x, y] • [u, u] = [x • u, y • u]
[x, y]-სა და [x • u, y • u]-ს ექვივალენტობა ნათელია.
[x, y]-ის შებრუნებული იქნება [y, x]
ნულია {[0, v]}
[x, y] + [0, v] = [x • v + y • 0, y • v] = [x • v, y • v]
ექვივალენტობა ნათელია
[x, y]-ის მოპირდაპირე იქნება [-x, y]
[x, y] + [-x, y] = [x • y + y • (-x), y • y] = [0, y • y]
პირობა 1 და 2 ნათელია.
პირობა 3 და 4
([x, y] + [x', y']) + [x'', y''] = [x • y' + y • x', y • y'] + [x'', y''] =
= [x • y' • y'' + y • x' • y'' + y • y' • x'', y • y' • y'']
[x, y] + ([x', y'] + [x'', y'']) = [x, y] + [x' • y'' + y' • x'', y' • y''] =
[x • y' • y'' + y • x' • y'' + y • y' • x'', y • y' • y'']

([x, y] • [x', y']) • [x'', y''] = [x • x', y • y'] • [x'', y''] = [x • x' • x'', y • y' • y'']
[x, y] • ([x', y'] • [x'', y'']) = = [x, y] • [x' • x'', y' • y''] = [x • x' • x'', y • y' • y'']
პირობა 5
([x, y] + [x', y']) • [x'', y''] = [x • y' + y • x', y • y'] • [x'', y''] = [x • y' • x'' + y • x' • x'', y • y' • y'']
[x, y] • [x'', y''] + [x', y'] • [x'', y''] = [x • x'', y • y''] + [x' • x'', y' • y''] =
= [x' • x'' • y' • y'' + y • y'' • x' • x'', y • y'' • y' • y''] = [x • y' • x'' + y • x' • x'', y • y' • y''] • [y'', y'']
ჩადგმა ნათელია, x-ს შეესაბამება [x, 1]?

თუ ამ კონსტრუქციას გავიმეორებთ არა მთელობის არეზე არამედ ნებისმიერ კომუტატურ რგოლზე, ოღონდ მეორე კოორდინატი ნულის გამყოფი არ უნდა იყოს, ველს ვერ მივიღებთ. მივიღებთ კომუტატურ რგოლს ერთიანით, რომელშიც ყოველი ელემენტი ან შებრუნებადია ან ნულის გამყოფია.

მაგალითი
ნათელია რომ ყოველი Z_k რგოლია.

რგოლთა ჰომომორფიზმი

ვთქვათ მოცემულია ორი რგოლი R და S. განვიხილოთ ასახვა f :R → S რომელიც შეთანხმებულია შეკრებასთან და გამრავლებასთან, ნულს ნულში გადაიტანს და ერთიანს ერთიანში, ანუ ინახავს რგოლის სტრუქტურას